Article 19, The Public’s Right to Know: Principles on Freedom of Information Legislation, 1999.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ
KURAL 1. Maksimum açıklama
KURAL 2. Yayımlama yükümlülüğü
KURAL 3. Şeffaf yönetimin geliştirilmesi
KURAL 4. Sınırlı istisnalar n kapsamı
KURAL 5. Erişimi kolaylaştıracak yöntemler
KURAL 6. Maliyetler
KURAL 7. Açık görüşmeler
KURAL 8. Açıklama (ifşaat) önceliği
KURAL 9. İhbarcıların korunmas
ÖNSÖZ
Bilgi demokrasinin oksijenidir. İnsanlar toplumda neler olup bittiğini bilmiyorsa, onları yönetenlerin eylemleri gizli ise, toplum ilişkilerinde anlamlı bir şekilde yer alamazlar. Fakat bilgi yalnızca insanlar için değil iyi bir hükümet için de gerekli bir öğedir.Kötü hükümetler varlıklarını sürdürebilmek için gizliliğe gereksinim duyarlar. Gelişmek için verimsizlik, savurganlık ve yozlaşmaya izin verirler. Nobel ödüllü Amartya Sen’in gözlemlediğine göre demokratik bir hükümetin iş başında olduğu bir ülkede hiçbir zaman gerçek açlık görülmez ve nispeten özgür bir basın vardır. Bilgi, insanlara hükümetin eylemlerini yakından inceleme fırsatını verir ve hükümet eylemlerinin düzgün, bilgilendirilmiş olarak tartışılabilmesi için temel oluşturur.
Ancak çoğu hükümetler işlerini gizlilik içinde yürütmeyi tercih ederler. Swahili’de hükümet sözcüğünün anlamlarından biri de “vahşi sır” dır. Demokratik hükümetler bile işlerinin büyük bir kısmını toplumun gözlerinden uzakta yapmayı tercih ederler. Ve hükümetler gizliliği sürdürmek için her zaman nedenler bulabilirler – ulusal güvenlik çıkarları, toplum düzeni ve daha geniş toplum çıkarları birkaç örnek olarak sayılabilir. Hükümetler sıklıkla resmi bilgileri toplumun lehine saklamak yerine kendi mülkiyetlerinde görürler.
Bu nedenle 19. MADDE bu uluslar arası ilkeleri – herhangi bir kişinin yerel yasaların resmi bilgilere erişmeye izin verip vermediklerini ölçebilmesi için bir standart oluşturmak üzere belirlemiştir. Hükümetlerin en iyi uluslar arası standartlar ve uygulamalara uygun en fazla şeffaflığı elde edebilecekleri yolları açık ve belirgin bir şekilde belirtmişlerdir.
İlkeler standartlar kadar önemlidir fakat tek başlarına yeterli değildirler. Kampanya düzenleyenler, avukatlar, seçilmiş temsilciler ve resmi görevliler tarafından kullanılmaları gerekir. Her toplumun yüz yüze olduğu özel durumlarda, bunların önemini kavramış ve yönetimde şeffaflığa kendilerini adamış kişilerce uygulanmaları gerekir. Biz bu ilkeleri tüm dünyada yönetimlerin geliştirilmesi ve demokrasinin saygınlığı ve güçlenmesi için yayınlıyoruz.
ÖZGEÇMİŞ
Bu ilkeler, bilgilenme hakkının uygulanmasına izin veren ulusal ve uluslar arası rejimler için standartlar oluşturur. Özellikle bilgilenme hakkı ile ilgili ulusal mevzuat için veya resmi bilgiye erişebilmek için oluşturulmuşlardır. Ancak, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi hükümetler arası kurumların sahip olduğu bilgiye de eşit olarak uygulanabilen ilkelerdir.
İlkeler, devlet uygulamasını (ulusal yasalar ve ulusal mahkeme kararlarına da yansıdığı gibi) ve uluslar birliği tarafından tanınan genel yasa ilkelerini geliştirerek uluslar arası ve bölgesel yasa ve standartlar temeline oturtulmuştur.19. MADDE ile denetlenen, dünyadaki pek çok ülkede ortak organizasyonların yoğun çalışma ve deneyimleri ile çok uzun süren çalışma, analiz ve danışmanlık sonucu elde edilen ürünlerdir.
KURAL 1. MAKSİMUM AÇIKLAMA
Bilgilenme hakkı yasası maksimum açıklama ilkesi ile yönlendirilmelidir.
Maksimum açıklama ilkesi, kamu kuruluşlarının sahip olduğu tüm bilgilerin açıklanması hükmüne dayanır ve bu hüküm ancak çok sınırlı durumlarda ortadan kaldırılabilir (bk. kural 4). Bu ilke, bilgi özgürlüğü kavramının temel gerekçesini de içerir ve ideal olarak resmi bilgilere erişimin temel hak olduğunu açıkça belirten Anayasa için de sağlanmalıdır. Mevzuat amacının çiğnenmesi uygulamada maksimum açıklamayı sağlamalıdır.
Kamu kuruluşlarının bilgi açıklama zorunluluğu vardır ve her toplum üyesinin de bilgi edinme hakkı vardır. Ülke topraklarında yaşayan her fert bu haktan yararlanmalıdır. Bu hakkın kullanılması bireylerin bilgi için özel bir ilgi duymalarına gerek bırakmamalıdır. Bir kamu görevlisi bilgiye erişimi engellemeye çalıştığı taktirde, mahkemenin her aşamasında engellemeyi haklı çıkaracak sorumluluğu da yüklenmelidir. Başka bir deyişle, kamu görevlisi engellemek istediği bilginin, aşağıda ayrıntıları ile açıklandığı gibi sınırlı yönetim istisnaların kapsamından geldiğini göstermelidir.
Tanımlar
Hem “bilgi” hem de “kamu kuruluşları” geniş olarak tanımlanmalıdır.
“Bilgi”, depolanış şekline (belge, kaset, elektronik kayıt vb.), kaynağına (ister kamu kuruluşu tarafından, ister başka bir kurum tarafından üretilmiş olsun) ve üretildiği tarihe bakılmaksızın kamu kuruluşunun elinde bulunan tüm kayıtları içerir. Yasa aynı zamanda, sınıflandırılmış, diğer kayıtlarla aynı teste tabi tutulmuş tüm kayıtlara da uygulanmalıdır.
Bilginin açıklanma amaçları için, ‘kamu kuruluşu’ tanımı daha çok resmi atamalarla sağlanan hizmet tipine odaklanmalıdır. Bu amaçla, yerel yönetimler, yasal vekaletle çalışan seçilmiş organlar, devletleştirilmiş sanayi kuruluşları ve kamu iştirakleri, bakanlıklara bağlı olmayan kuruluşlar veya bir bölgenin gelişmesi için hükümetçe kurulan ve üyeleri hükümetçe atanan kurullar, hukuksal kurumlar ve kamu görevi gören özel kuruluşları (yol ve tren yolu bakımını yapan kurumlar gibi) kapsanmalıdır. Sahip oldukları çevre ve sağlık bilgileri açıklanması kamu çıkarlarına gelebilecek zararı azaltıcak nitelik taşıyorsa, özel kuruluşlar da bu tanıma dahil edilmelidir. Hükümetler arası kuruluşlar da bu belgede belirtilen kurallar esasına oturtuşmuş bilgi rejimi özgürlüğüne tabi olmalıdırlar.
Kayıtların yok edilmesi
Yasa, kayıtların doğruluğunu korumak ve elde edilebilirliğini önlemek için bir erişim engeli sağlamalıdır, aksi halde kayıtların kötü niyetle imha edilmesi cezayı gerektiren bir saldırıdır. Yasa aynı zamanda kayıtların kamu kuruluşları tarafından bakımı ve korunması ile ilgili asgari standartları da tesis etmelidir. Bu tür kuruluşlar, kamu kayıtlarını yeteri derecede muhafaza etmek için yeterli kaynak ve dikkati tahsis etmelidirler. Ayrıca, kayıtların düzeltmesini veya değiştirilmesini önlemek için açıklama zorunluluğu yalnızca bilgilerin içerdiklerine değil kayıtlara da uygulanmalıdır.
KURAL 2. YAYIMLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Kamu kuruluşlarında önemli bilgileri yayımlama zorunluluğu bulunmalıdır
Bilgi özgürlüğü yalnızca kamu kuruluşlarının bilgi isteklerini yerine getirmeyi kapsamaz, aynı zamanda bu kuruluşlar kamu yararı için önemli belgeleri kaynak ve kapasite esasına göre makul sınırlar içinde yaygın olarak yayımlar ve dağıtırlar. Hangi bilgilerin yayımlanması gerektiği ilgili kamu kuruluşuna bağlıdır. Yasa hem yayımlama için genel bir zorunluluk hem de yayımlanması gereken bilgiler için ana kategorileri belirlemelidir.
Kamu kuruluşları, en azından aşağıdaki bilgi kategorilerini yayımlamak zorunda olmalıdırlar:
· Özellikle halka doğrudan hizmet veren kamu kuruluşlarında; maliyetler, amaçlar, denetlenen hesaplar, standartlar, başarılar vb. dahil kamu kuruluşunun nasıl işlediğine dair işletme bilgileri,
· Her hangi bir istek, şikayet veya sıradan vatandaşların kamu kuruluşu ile ilgili olarak yapacakları diğer doğrudan işlemler ile ilgili bilgiler;
· Vatandaşların ana politika veya yasama ile ilgili veri sağlayabilecekleri işlemlerle ilgili rehberlik;
· Kamunun sahip olduğu bilgi türleri ve bu bilgilerin tutulma şekli ve
· Kamuyu etkileyecek her hangi bir karar veya politikanın, kararın gerekçeleri ve kararı şekillendirmedeki önemin arka planındaki malzeme ile birlikte içeriği.
KURAL 3. ŞEFFAF YÖNETİMİN GELİŞTİRİLMESİ
Kamu kuruluşları şeffaf yönetimi geliştirmelidirler.
Bilgilenme hakkı yasasının hedeflerinin uygulanması için halkı hakları doğrultusunda bilgilendirme ve hükümet içinde şeffaflık kültürünü geliştirme konuları çok önemlidir. Aslında, çeşitli ülkelerdeki deneyimler, inatçı, söz dinlemez bir devlet hizmetinin en gelişmiş mevzuatı bile baltalayabileceğini göstermiştir. Dolayısıyla, geliştirici aktiviteler bilgi rejimi özgürlüğünün önemli bir öğesidir. Bu alan, özel aktivitelerin, devlet hizmetinin nasıl organize olduğu, bilginin serbestçe ifşa edilmesindeki ana kısıtlamalar, okur yazarlık düzeyleri ve halkın bilinçli olması gibi faktörlere bağlı olarak ülkeden ülkeye değişiklikler gösterdiği bir alandır.
Yasanın, mevzuatın amaçlarını geliştirme sorununa yeterli kaynak ve önemi vermesi gerekmektedir.
Halkın eğitimi
Halkın eğitimi ve bilgiye erişme hakkı, bilgiye erişme hakkı ile ilgili bilginin neşredilmesi, elde edilebilen bilgilerin kapsamı ve bu hakların kullanılma şekli ile ilgili olarak yasa asgari olanakları sağlamalıdır. Gazete dağıtımı veya okur yazarlık oranının düşük olduğu ülkelerde radyo ve televizyon medyası bu tür neşriyat ve eğitim için önemli bir araçtır. Şehir toplantıları veya film üniteleri gibi yaratıcı alternatifler araştırılmalıdır. İdeal olarak, bu tür aktiviteler hem bireysel olarak kamu kuruluşları, hem de özel olarak seçilmiş ve yeterli sermaye sağlanmış resmi kurumlar tarafından yerine getirilmelidir – ya bilgi taleplerini gözden geçiren bir kurum ya da özel olarak bu amaç için kurulmuş diğer bir kurum tarafından.
Resmi gizlilik kültürünün alt edilmesi
Yasa, hükümet içerisindeki gizlilik kültürü sorununa dikkati çeken bazı mekanizmalar sağlamalıdır. Bunlar, kamu kuruluşlarının çalışanları için bilgi eğitimi özgürlüğü sağlaması konusunda gereklilik içermelidir. Bu tür bir eğitim, bilgi özgürlüğünün kapsamına ve önemine, bilgiye erişmek için usule ilişkin mekanizmalara, kayıtların etkin bir şekilde nasıl korunacağı ve bunlara nasıl erişileceği, ihbarcıların korunması kapsamı ve bir kuruluşun ne tür bilgileri yayımlayabileceği gibi konulara işaret etmelidir.
Halkın eğitiminden sorumlu resmi kurum aynı zamanda hükümet içindeki şeffaflığın gelişiminde de rol oynamalıdır. Öncelikler, iyi çalışan kamu kuruluşları için teşvikler, gizlilik problemlerine işaret eden kampanyalar ve gelişen ve aşırı gizli kalanları eleştiren kuruluşları cesaretlendiren iletişim kampanyalarını içermelidir. Diğer bir olanak da kalan problemler ve başarılarla ilgili olarak Parlamento ve/veya Meclis kurumlarının yıllık rapor hazırlamalarıdır. Rapor aynı zamanda halkın bilgiye erişimini geliştirmek için önlemleri, tanımlanan serbest bilgi akışının önünde kalan engelleri ve gelecek yıl alınması gereken önlemleri içermelidir.
Kamu kuruluşları, erişim ve şeffaflıkla ilgili dahili kodlara uyum sağlamak için cesaretlendirilmelidirler.
KURAL 4. İSTİSNALARIN SINIRLI KAPSAMI
İstisnalar açık ve kısa olmalı ve sıkı “zarar” ve “kamu yararı” testlerine bağlı olmalıdır.
Kamu kuruluşlarından talep edilen tüm bireysel bilgi istekleri, kamu kuruluşu, talep edilen bilginin istisnalar kapsamında olduğunu gösterememesi halinde karşılanmalıdır. Bilginin açıklanmasının reddi, resmi görevliler bilginin üç bölümlü bir testten geçmediğini gösteremedikleri sürece onaylanamaz.
Üç bölümlü test
· bilgi yasada sıralanan yasal bir amaçla ilgili olmalıdır;
· açıklamanın o amaca önemli ölçüde zarar vereceğini belli olmalıdır ve;
· bilginin açıklanmasının getireceği zarar, bilginin açıklanmasının sağlayacağı yarardan daha büyük olmalıdır.
İşlevlerinin çoğunluğu istisnalar bölgesi içinde olsa dahi hiçbir kamu kuruluşu yasaların sınırlarından tamamen hariç tutulamaz. Bu, hükümetin tüm fonksiyonlarının yanı sıra tüm devlet kurumlarına uygulanır (yürütme, yasama ve yargı organlarına). Bilginin açıklanması örnek olay temeli ile onaylanmalıdır.
Amacı hükümetleri sıkıntıdan veya yanlış yapılan işlerden korumak olan kısıtlamalar hiçbir zaman mazur görülemez.
İstisnaları mazur gösteren yasal amaçlar
Açıklamamayı mazur gösteren yasal amaçların tam listesi yasada bulunmalıdır. Bu liste yalnızca belgeleri açıklamayı reddetmek için yasal temeller oluşturan kamu çıkarlarını içermeli ve yasa uygulaması, mahremiyet, ulusal güvenlik, ticari ve diğer gizlilikler, kamu veya bireysel güvenlik ve hükümetin karar verici işlemlerinin etkinliği, güvenilirliği gibi konularla sınırlı olmalıdır. Yasal çıkarlara zarar verecek malzeme içermemesi için istisnalar kısaca belirtilmelidir. Liste belgenin türü yerine içeriği esasına dayanmalıdır. Bu standardı karşılaması için, istisnalar uygun olan durumlarda süre-sınırlı olmalıdır. Örneğin, ulusal güvenlik temeline dayalı bilgilerin sınıflandırma gerekçesi belli bir ulusal güvenlik tehdidi azaldığında kaldırılabilir.
Ret yanıtları gerçek bir zarar testine uymalıdır.
Bilginin yalnızca yasada listelenen yasal amaç kapsamı içinde olması yeterli değildir. Kamu kuruluşu bilginin açıklanmasının yasal amaca zarar vereceğini de göstermelidir. Bazı durumlarda, açıklama amaca zarar verdiği kadar yarar da sağlayabilir. Örneğin, ordudaki yozlaşmanın açıklanması ilk anda ulusal savunmayı zayıflatacak gibi görünebilir fakat aslında zaman içinde, yozlaşmayı gidermeye ve silahlı kuvvetlerin güçlenmesine yardımcı olur. Bu gibi durumlarda, bilgiyi yasalara uygun bir şekilde gizli tutmak için açıklamanın kesin etkisinin amaca büyük ölçüde zarar verecek nitelikte olması gerekir.
Kamu yararının çiğnenmesi
Bilginin açıklanmasının yasal amaca önemli ölçüde zarar vereceği belli olsa bile, açıklamanın yararları vereceği zarardan fazla ise bilgi açıklanmalıdır. Örneğin, belli bilgiler doğası gereği gizli olabilir fakat aynı zamanda hükümet içindeki yolsuzluğu açığa çıkarabilir. Bu gibi durumlarda yasal amaca verilebilecek zarar, bilginin açıklanması halindeki kamu yararı ile kıyaslanarak değerlendirilmelidir. Kamu yararının daha fazla olduğu durumlarda yasa bilginin açıklanmasını sağlamalıdır.
KURAL 5. ERİŞİMİ KOLAYLAŞTIRACAK YÖNTEMLER
Bilgi talepleri hızla ve adil olarak işleme konulmalı ve talebin reddi durumlarında bağımsız inceleme sağlanmalıdır.
Bilgi talebi üzerine, karar verme süreci, kamu kuruluşu içinde; bağımsız bir idari kuruma başvurarak; mahkemeye başvurarak üç farklı aşamada belirtilmelidir. Gerekli durumlarda belli gruplar için bilgiye tam erişmeyi sağlamak için önlemler alınmalıdır (Örneğin, okuma yazma bilmeyenler, kayıttaki dili bilmeyenler veya körler gibi özürlüler için).
Halkın bilgiyi alabilme hakkını sağlamak için tüm kamu kuruluşlarının açık, erişilebilir dahili sistemler kurmaları sağlanmalıdır.Genel olarak, kuruluşlar bu tür talepleri yerine getirmek ve yasaya uygunluğu sağlamak üzere bir kişiyi görevlendirmelidirler.
Kamu kuruluşları aynı zamanda, talepleri yayınlanmış bilgiler olan veya bilgilerin net, anlaşılır olmadığı, aşırı uzun veya yeniden formüle edilmesi gerektiği durumlarda başvuran kişilere yardım etmelidir. Öte yandan, kamu kuruluşları saçma ve zarar verici talepleri de reddetme hakkına sahip olnalıdır. Kamu kuruluşları her hangi bir yayında bulunan bilgiyi bireylere sağlamak zorunluluğunda olmamalı, fakat bu gibi durumlarda kuruluş başvuran kişiye yayınla ilgili bilgi vermelidir.
Yasa taleplerin yerine getirilmesi için zaman kısıtlaması koymalı ve her hangi bir ret durumunda da bunu yazılı sağlam nedenlerle yapmalıdır.
Temyiz başvuruları
Uygun olan durumlarda, dahili bir başvurunun kamu kuruluşu içinde orijinal kararı gözden geçirebilecek atanmış daha yüksek bir mercii sağlanmalıdır.
Tüm durumlarda yasa, bireyin bilgi isteminin bir kamu kuruluşu tarafından ret edilmesi durumunda bağımsız bir idareye bireysel hakları ile ilgili olarak başvurmasını sağlamalıdır. Bu, bilirkişi (ombudsman) veya İnsan Hakları Komisyonu gibi mevcut bir kurum veya özellikle bu amaç için oluşturulmuş bir kuruluş olabilir. Her iki durumda da kuruluş belli standartları taşımalı ve belli yaptırım güçleri olmalıdır. Hem resmi olarak hem de atanan başkan ve/veya yönetim kurulunun yaptığı işler açısından bağımsızlığı garanti edilmelidir.
Müracaatlar, tüm partilerden oluşan bir parlamento komitesi gibi temsilci kuruluşlar tarafından yapılmalıdır. Dava süreci açık olmalı ve halkın girişine izin verilmelidir (örneğin atamalarla ilgili davalara). Bu tür bir kuruluşa atanan bireylerin profesyonellik, bağımsızlık ve yeterlilik standartlarına uyuyor olması ve çıkar kurallarının katı mücadelesine bağlı olması gerekir.
Reddedilen bilgi talepleri üzerine yönetim kurulunun açtığı dava hızla sonuçlandırılacak ve mümkün olduğunca az paraya mal olacak şekilde düzenlenmelidir. Bu, toplumdaki her bireyin bu işlemi kolayca yapabilmesini ve aşırı gecikmelerin bilgi istemindeki amacı ilk aşamada aşındırmamasını sağlar.
Yönetim kurulu, her hangi bir davayı soruşturmak için, şahitleri zorla çağırmak ve daha da önemlisi kamu kuruluşunun her türlü bilgiyi veya kayıtları gerekli durumlarda ve kameraya çekilmiş veya kanıtlanmış şekilde sağlamasını istemesi dahil, her türlü yetki ile donatılmalıdır.
Bir soruşturmanın tamamlanması üzerine, yönetim kurulu başvuruyu kabul etmeme, kamu kuruluşunun bilgiyi ifşa etmesini sağlama, kamu kuruluşu tarafından alınacak paraları belirleme, kamu kuruluşlarının yetkili oldukları durumlarda engelleyici davranışları cezalandırma ve/veya dava ile ilgili masrafları kamu kuruluşlarına yükleme gibi yetkileri olması gerekir.
Aynı zamanda, yönetim kurulu, kayıtlara erişimin cezayı gerektirecek şekilde engellendiğinin kanıtlanması durumunda veya kasıtlı imha edilmesi gibi durumlarda mahkemeye başvurma yetkisine de sahip olmalıdır.
Hem başvuran, hem de kamu kuruluşu yönetim kurulu kararlarına karşı mahkemeye başvurabilmelidir. Bu tür başvurular davayı kendi değerleri içinde gözden geçirme yetkisine sahip olmalı ve yönetim kurulunun makul çalışıp çalışmadığı sorusu ile sınırlandırılmamalıdırlar. Böylece zor soruları çözümlemek için gerekli özenin gösterildiği ve ifade özgürlüğü konularına tutarlı bir yaklaşımın geliştirildiği gösterilmiş olacaktır.
KURAL 6. MALİYETLER
Bireyler aşırı maliyetler nedeniyle bilgi taleplerinden caydırılmamalıdır.
Kamu kuruluşlarının elinde bulunan bilgiye ulaşma maliyeti muhtemel başvuranları caydıracak kadar pahalı olmamalıdır, bilgi özgürlüğü yasalarının ardındaki gerekçe de bilgiye erişimi geliştirmektir. Neyse ki şeffaflığın uzun vadeli yararları maliyetleri çok çok aşmıştır. Ne olursa olsun, pek çok ülkedeki deneyim, erişim maliyetlerinin bilgi rejimi özgürlüğü maliyetlerini dengelemede etkili bir araç olmadığını göstermektedir.
Maliyetlerin bilgi taleplerinde caydırıcı olmaması için dünyada çok değişik sistemler uygulanmaktadır. Bazı davalarda, iki aşamalı sistem kullanılmıştır: her talep için sabit ücret, aşamalı olarak da bilgiyi elde etme ve sağlamanın gerçek maliyetine bağlı olarak artan ücret. Aşamalı ücret artışından vazgeçilmeli veya kişisel bilgiler için veya kamu yararına olan istekler (talep amacının yayınla ilgili olduğu durumlar doğru kabul edilmelidir) için ücret belirgin olarak azaltılmalıdır. Bazı davalarda, ticari taleplerde, kamu yararına talepleri sübvanse etmek için yüksek ücret talep edilmektedir.
KURAL 7. AÇIK TOPLANTILAR
Kamu kuruluşlarını toplantıları halka açık yapılmalıdır.
Bilgi özgürlüğü kamunun, hükümetin neler yaptığını bilme ve karar verme sürecine katılma hakkını içerir. Dolayısıyla, bilgilenme hakkı yasası da, yönetim birimleri toplantılarının halka açık yapılması gerektiği hükmünü yerleştirir.
Bu bağlamda “yönetim” esas olarak karar verme mekanizmalarının uygulamaları anlamındadır, dolayısıyla sadece önerilerde bulunan birimler bunlara dahil değildir. Siyasal komiteler – aynı siyasal parti üyelerinin toplantıları – yönetim birimleri olarak değerlendirilmezler.
Öte yandan, seçilmiş birimler ve bunların komitelerinin, planlama ve bölgelere ayırma kurullarının, toplumsal kurulların, eğitim komitelerinin ve kamu endüstriyel gelişim kurullarının toplantıları bunlara dahil edilebilir.
Bu anlamda “toplantı”, esas olarak resmi toplantı anlamındadır, yani bir kamu işini yönetmek amacı ile bir kamu kuruluşunun yaptığı resmi toplantıdır. Bir toplantının resmi olduğunu gösteren faktörler yeter çoğunluk bulunması ve resmi prosedür kurallarının uygulanabilir olmasıdır.
Halkın gerçekten katılabilme şansı varsa, toplantı tarihi önceden bildirilmelidir ve yasa da, halkın katılımı için toplantının yeteri kadar önceden bildirilmesini sağlamalıdır.
Toplantılar yalnızca kabul edilmiş prosedürlere uygun olması ve kapalı yapmak için yeterli nedenin bulunması halinde halka kapalı olarak yapılabilir. Bir toplantının neden kapalı yapılması gerektiği ile ilgili açıklamalar halka açık olmalıdır. Toplantıların halka kapalı yapılmasına getirilen istisnalar bilginin açıklanmasına getirilen istisnalara göre daha geniş tutulmasına rağmen sınırsız değildir. Kapalı yapma nedenleri durumlara uygun olarak, halk sağlığı ve güvenliğin korunması, soruşturma, kanuni uygulamalar, personel ile ilgili kişisel sorunlar, ticari ve ulusal güvenlik meselelerini içerir.
KURAL 8. AÇIKLAMA ÖNCELİĞİ
Maksimum açıklık ilkesiyle çelişki içinde olan yasalar düzeltilmeli veya fesedilmelidir.
Bilgilenme hakkı yasası tedarikte olan diğer hukuk kanunlarıyla tutarlı bir şekilde uygulanmalıdır. Bunun mümkün olmadığı zamanlarda, halkı ilgilendiren bilgiyle ilgili kararlar bilgilenme hakkı yasasının kapsamına girer.
Bilgilenme hakkı yasasının istisnaları geniş tutulmamalı ve yürürlükte olan diğer yasalar da istisnaları genişletmeye meyilli olmamalıdır. Özellikle gizlilik yasaları, yetkililerin bilgilenme yasasına göre açıklamakla yükümlü oldukları kayıtları açıklamalarını kanuna aykırı yapmamalıdır.
Uzun vadede, bilgilenme hakkını ilgilendiren tüm kanunlar biraraya getirilmeye çalışılmalıdır.
Ayrıca, yetkililer bilgilenme hakkına getirilen kısıtlamalar dahilinde olan bilgileri iyi niyetle ve mantık çerçevesi içerisinde açıkladıkları taktirde kanuna itaatsizlik cezalarından korunmalıdırlar. Öteki taktirde, yetkililer kişisel güvenliklerini sağlamak için çok dikkatli davranarak gizlilik kültürünü daha da güçlendirecektir.
KURAL 9. İHBARCILARIN KORUNMASI
İhbarcılar yasa tarafından korunmalıdır.
Çalıştıkları kurumlardaki yolsuzluk ve haksızlıklarla ilgili bilgileri açıklayan kişiler yasal, yönetimsel ve işle alakalı cezalardan korunmalıdır.
Bu anlamda “yolsuzluk yapmak” ağır bir suç işlemek, yasal yükümlülüklerini yerine getirmemek, adli hatalar, yolsuzluk ve sahtekarlık veya kamu kuruluşunun kötü yönetimini içerir. Halkın sağlığı, güvenlik veya çevreye karşı tehlike teşkil eden bir kişiye bağlı olan veya olmayan yolsuzluklar da bunun bir parçasıdır. Bilgiyi açıklayan kişiler iyi niyetle ve açıkladıkları bilginin doğru olduğuna inandıkları ve açıkladıkları bilginin “yolsuzluğu” ortaya çıkardığına inandıkları sürece yasal korumadan yararlanmabilmelidir. Bilginin açıklanması yasal veya işle alakalı bir zorunluluğu ihlal etse dahi koruma uygulanmalıdır.
Bazı ülkelerde ihbaarcılara sağlanan koruma, bilginin kişilere veya kurumlara açıklanma gerekliliğine göre göreceli olarak sağlanmaktadır. Halkın istekleri doğrultusunda bilginin kişilere veya medyaya açıklanması halinde de koruma sağlanmalıdır.
Bu bağlamda “kamu yararı” açıklamanın yararının zarardan daha fazla olduğu durumları veya bir alternatif bilgiyi açıklama aracının önemli bir yararı korumak için gerekli olduğu durumu içerebilir. Bu, örneğin, ihbarcıların öç alınmasına karşı korunmaları gereken durumlarda, sorunun resmi yollardan çözülmesinin olası görünmediği durumlarda, halk sağlığı ve güvenliğine olası bir saldırı gibi bilginin açıklanması için istisnai olarak önemli bir neden bulunduğu durumlarda veya yasadışı hareket delilinin ört bas edileceği veya yok edileceği riski bulunduğu durumlarda uygulanabilir.